آشنایی با عرضه اولیه (IPO) و تفاوت آن با خرید و فروش سهام در بازار بورس

آشنایی با عرضه اولیه (IPO) – عرضه اولیه چیست ؟!

عرضه اولیه یا IPO (Initial Public Offering)، به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن یک شرکت برای نخستین بار سهام خود را در بازار بورس یا فرابورس عرضه می‌کند. این فرآیند به شرکت‌های خصوصی این امکان را می‌دهد که با ارائه سهام خود به عموم مردم، سرمایه مورد نیاز برای رشد و توسعه کسب‌وکار خود را تأمین کنند. در واقع، این اقدام به تبدیل شرکت‌های خصوصی به عمومی کمک می‌کند و آنها را وارد دنیای جدیدی از سرمایه‌گذاری و شفافیت می‌کند.

عرضه اولیه یکی از جذاب‌ترین و کم‌ریسک‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار بورس به شمار می‌آید. چرا که آمارها نشان می‌دهد که بیشتر عرضه‌های اولیه به سوددهی می‌رسند. این ویژگی سبب شده است که سرمایه‌گذاران فعال در بورس به دنبال یافتن این فرصت‌ها باشند و با شناسایی دقیق، از آنها بهره‌برداری کنند.

در این مقاله به بررسی عرضه اولیه و روش‌های مختلف آن خواهیم پرداخت تا بتوانید با این فرآیند آشنا شوید و در صورت تمایل، در این نوع معاملات مشارکت کنید.

مزایای عرضه اولیه برای شرکت‌ها

عرضه اولیه به شرکت‌ها مزایای متعددی می‌دهد که باعث می‌شود این روش انتخابی جذاب برای آنها باشد. برخی از این مزایا عبارتند از:

1. تأمین سرمایه برای رشد و توسعه: یکی از مهم‌ترین اهداف شرکت‌ها از عرضه سهام، تأمین منابع مالی برای توسعه فعالیت‌ها، گسترش بازار و اجرای پروژه‌های جدید است.
2. افزایش نقدشوندگی: هنگامی که شرکت به بورس وارد می‌شود، سهام آن در دسترس عموم قرار می‌گیرد و این امر باعث افزایش تقاضا برای سهام و در نتیجه نقدشوندگی بیشتر آن می‌شود.
3. ارزش‌گذاری شفاف: در بورس، ارزش شرکت توسط بازار تعیین می‌شود نه نهادهای دولتی یا خصوصی، که باعث شفافیت بیشتر در فرآیند قیمت‌گذاری و ارزیابی شرکت‌ها می‌شود.
4. اعتماد بیشتر از سوی شرکا و تأمین‌کنندگان: حضور در بورس و ارائه سهام به عموم می‌تواند اعتماد بیشتر شرکا و تأمین‌کنندگان را به همراه داشته باشد.
5. افزایش وفاداری کارکنان: معمولاً شرکت‌ها به کارکنان کلیدی خود سهام می‌دهند تا وفاداری و کارایی آنها افزایش یابد.
6. تنوع سهامداری: در بورس، امکان خرید و فروش سهام برای عموم وجود دارد که باعث تنوع سهامداران و افزایش شفافیت می‌شود.

روش‌های مختلف عرضه اولیه سهام

در دنیای امروز، روش‌های مختلفی برای قیمت‌گذاری و عرضه سهام در بازار بورس وجود دارد. این روش‌ها بسته به شرایط هر کشور و نیازهای شرکت‌ها متفاوت است. در ادامه به پنج روش رایج و پرکاربرد برای عرضه اولیه اشاره می‌کنیم:

1. عرضه اولیه به روش ثبت دفتری (Book Building)

در این روش، قیمت سهام از طریق بازاریابی و جمع‌آوری سفارش‌های خرید مشخص می‌شود. یک بازه قیمتی برای ثبت سفارش‌ها تعیین می‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند در این بازه سفارش دهند. در نهایت، قیمت نهایی بر اساس میزان تقاضا و بررسی‌های انجام شده توسط شرکت تأمین سرمایه تعیین می‌شود.

مراحل این روش عبارتند از:

• انتخاب شرکت تأمین سرمایه
• تعیین قیمت پایه و بازه قیمتی
• فعالیت‌های تبلیغاتی برای جلب توجه سرمایه‌گذاران
• ثبت سفارش‌ها و تعیین تقاضای بازار

این روش معمولاً در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا، کانادا، و ژاپن استفاده می‌شود.

2. عرضه اولیه به روش حراج (Auction)

در این روش، سهام به فردی تعلق می‌گیرد که بالاترین پیشنهاد خرید را داده باشد. این روش بیشتر برای اوراق دولتی یا خصوصی‌سازی‌ها استفاده می‌شود. در این روش، سرمایه‌گذاران می‌توانند پیشنهادات خود را ثبت کنند و سهامی که بیشترین قیمت پیشنهادی را داشته باشد، به آن فرد تخصیص داده می‌شود.

3. عرضه اولیه به روش قیمت ثابت (Fixed Price Offering)

در این روش، قیمت سهام از قبل تعیین می‌شود و همه سرمایه‌گذاران با این قیمت می‌توانند سفارش دهند. اگر تقاضا بیشتر از عرضه باشد، تخصیص سهام به صورت تصادفی یا نسبی انجام می‌شود.

4. عرضه عمومی به روش ترکیبی

این روش ترکیبی از دو روش مختلف است. در مرحله اول، بخش زیادی از سهام به صندوق‌های سرمایه‌گذاری داده می‌شود تا قیمت بازار تعیین شود. سپس در مرحله دوم، قیمت تعیین‌شده به عنوان قیمت مبنا برای عرضه به عموم اعلام می‌شود.

5. عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای

در این روش، سهام تنها به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که شرایط خاصی دارند، عرضه می‌شود. این نوع عرضه معمولاً برای سرمایه‌گذاران عمده یا نهادهایی است که توانایی تحلیل و ارزیابی بازار را دارند.

چطور عرضه اولیه بخریم؟

برای خرید عرضه اولیه، اولین گام این است که کد بورسی (کد معاملاتی) خود را از یکی از کارگزاری‌های معتبر دریافت کنید. با داشتن این کد، می‌توانید وارد بازار بورس شوید و در عرضه‌های اولیه شرکت کنید. فرآیند خرید سهام عرضه اولیه به این صورت است که سرمایه‌گذاران باید از طریق کارگزاری‌ها اقدام به ثبت سفارش کنند.

در اکثر عرضه‌های اولیه، محدودیتی برای تعداد سهام خریداری‌شده وجود دارد و بسته به میزان تقاضا، تخصیص سهام به صورت تصادفی یا به نسبت‌های مشخص انجام می‌شود.

نکات مهم در مورد عرضه اولیه

1. محدودیت در تعداد سهام: معمولاً در عرضه اولیه تعداد محدودی سهام در دسترس است و این به معنای رقابت بین سرمایه‌گذاران است.
2. فرصت‌های سودآور: عرضه‌های اولیه به دلیل قیمت‌های ابتدایی و امکان رشد سریع، می‌توانند فرصتی سودآور باشند، اما برای بهره‌برداری از این فرصت‌ها نیاز به دقت و تحلیل بازار است.
3. ریسک‌های مرتبط: هر چند که عرضه‌های اولیه به طور کلی سودآور هستند، اما همیشه ریسک‌هایی از جمله نوسانات بازار، عدم موفقیت در ارزیابی سهام و سایر عوامل اقتصادی وجود دارد.

عرضه اولیه یک فرصت مهم برای سرمایه‌گذاران است که می‌تواند با انتخاب مناسب سهام، به رشد سرمایه آن‌ها کمک کند. با آگاهی از روش‌ها و مراحل مختلف عرضه اولیه، شما می‌توانید تصمیمات بهتری بگیرید و از این فرصت‌ها بهره‌مند شوید. این فرآیند همچنین برای شرکت‌ها یک راهکار مؤثر برای تأمین منابع مالی و گسترش فعالیت‌هایشان به شمار می‌رود.

عرضه اولیه سهام (IPO) یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهای مالی است که قوانین و ضوابط خاصی دارد. این قوانین به منظور حفظ شفافیت، اطمینان از رعایت حقوق سرمایه‌گذاران و جلوگیری از تقلب و دستکاری در بازار وضع شده‌اند. در این بخش، به برخی از مهم‌ترین قوانین و ضوابط مربوط به عرضه اولیه سهام در کشورهای مختلف و در بازارهای بورس می‌پردازیم.

1. مقررات نهادهای ناظر بر بورس

در هر کشوری که عرضه اولیه انجام می‌شود، نهادهای نظارتی خاصی مسئول نظارت بر فرآیند عرضه سهام هستند. این نهادها مسئول تعیین قوانین، نظارت بر رعایت آنها و همچنین حفظ سلامت بازار هستند. برای مثال:

• در ایالات متحده، کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) مسئول نظارت بر عرضه‌های اولیه است.
• در ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار این مسئولیت را بر عهده دارد.

این نهادها مقررات سختگیرانه‌ای برای جلوگیری از تقلب، دستکاری قیمت و سوءاستفاده‌های مالی وضع کرده‌اند که باید توسط شرکت‌های متقاضی عرضه اولیه رعایت شود.

2. الزامات مالی و گزارش‌دهی

شرکت‌هایی که قصد دارند سهام خود را عرضه عمومی کنند، باید الزامات خاصی را در زمینه گزارش‌دهی مالی رعایت کنند. این الزامات معمولاً شامل موارد زیر است:

• صورت‌های مالی شفاف و معتبر: شرکت باید صورت‌های مالی خود را برای حداقل دو سال گذشته به‌طور شفاف و مطابق با استانداردهای حسابداری بین‌المللی (مانند IFRS یا GAAP) منتشر کند.
• گزارش‌های حسابرسی شده: تمامی صورت‌های مالی باید توسط حسابرسان مستقل و معتبر بررسی و تایید شده باشند.
• تاریخچه مالی شرکت: شرکت باید تاریخچه مالی خود را، از جمله درآمدها، هزینه‌ها، سود و زیان‌ها، و بدهی‌ها، به‌طور کامل و دقیق در اختیار نهاد ناظر قرار دهد.

3. انتشار اطلاعات کامل در مورد ریسک‌ها و فعالیت‌ها

شرکت‌هایی که قصد دارند وارد بورس شوند، باید اطلاعات کامل و دقیقی را در مورد خود، فعالیت‌ها، استراتژی‌ها، ریسک‌ها، برنامه‌های توسعه و سایر جزئیات مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی‌شان منتشر کنند. این اطلاعات شامل موارد زیر می‌شود:

• گزارش ریسک‌های اصلی: شامل ریسک‌های مالی، عملیاتی، قانونی، محیط زیستی و اقتصادی که ممکن است بر عملکرد شرکت تاثیر بگذارد.
• برنامه‌های توسعه و سرمایه‌گذاری: شرکت باید توضیح دهد که چگونه منابع مالی حاصل از عرضه اولیه را صرف توسعه و گسترش فعالیت‌های خود خواهد کرد.

4. تخصیص سهام در عرضه اولیه

در عرضه اولیه، تخصیص سهام به سرمایه‌گذاران به‌طور عمومی و شفاف باید انجام شود. این تخصیص می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود، از جمله:

• تخصیص به سرمایه‌گذاران بزرگ (Institutional Investors): این گروه از سرمایه‌گذاران معمولاً بخش بزرگی از سهام را خریداری می‌کنند.
• تخصیص به سرمایه‌گذاران فردی (Retail Investors): در بسیاری از کشورهای دنیا، برای حمایت از سرمایه‌گذاران کوچک و فردی، درصدی از سهام به این گروه اختصاص می‌یابد.

5. قیمت‌گذاری و محدودیت‌های آن

قیمت‌گذاری سهام در عرضه اولیه باید با دقت و بر اساس اصول بازار و با توجه به تقاضای بازار صورت گیرد. در بسیاری از کشورهای جهان، قیمت سهام در عرضه اولیه می‌تواند به دو روش تعیین شود:

• قیمت ثابت: قیمت سهام از پیش تعیین می‌شود و به عموم اعلام می‌گردد.
• قیمت بر اساس تقاضا (Book Building): قیمت سهام از طریق درخواست‌های خرید سرمایه‌گذاران و ارزیابی این تقاضاها تعیین می‌شود.

در هر دو حالت، نهاد ناظر بازار باید بر فرآیند قیمت‌گذاری نظارت کند تا از هرگونه دستکاری قیمت و تقلب جلوگیری شود.

6. محدودیت‌های فروش بعد از عرضه اولیه

بعد از عرضه اولیه، در بسیاری از موارد، محدودیت‌هایی برای فروش سهام جدید در بازار وجود دارد. این محدودیت‌ها معمولاً تحت عنوان قفل‌شدن (Lock-Up Period) شناخته می‌شوند. در این دوره، که معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه است، سهامداران عمده (مانند مدیران شرکت، موسسان و کارکنان) نمی‌توانند سهام خود را بفروشند. این اقدام به منظور جلوگیری از فشار فروش زیاد در بازار پس از عرضه اولیه و ایجاد نوسانات شدید در قیمت سهام است.

7. رعایت قوانین ضد دستکاری و تقلب

یکی از مهم‌ترین ضوابط در عرضه‌های اولیه، رعایت قوانین ضد دستکاری است. این قوانین برای جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها یا انتشار اطلاعات نادرست در زمان عرضه اولیه وضع شده‌اند. به‌طور مثال:

• اطلاعات نادرست: انتشار اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده از سوی شرکت‌ها یا افرادی که در فرآیند عرضه سهام مشارکت دارند، می‌تواند عواقب سنگینی داشته باشد.
• دستکاری قیمت: هرگونه تلاش برای دستکاری قیمت سهام قبل یا بعد از عرضه اولیه غیرقانونی است و توسط نهادهای ناظر پیگیری می‌شود.

8. الزامات قانونی برای کارگزاری‌ها و نهادهای مالی

کارگزاری‌ها و نهادهای مالی که در فرآیند عرضه اولیه سهام مشارکت دارند، باید شرایط خاصی را رعایت کنند. این نهادها مسئول فروش سهام و بازاریابی آن هستند. آنها باید تمامی مراحل عرضه اولیه را طبق قوانین و استانداردهای تعیین‌شده انجام دهند.

• صداقت و شفافیت: کارگزاری‌ها موظف به ارائه اطلاعات دقیق و صحیح در مورد سهام و وضعیت مالی شرکت به مشتریان خود هستند.
• حفظ حقوق سرمایه‌گذاران: کارگزاری‌ها باید در راستای منافع سرمایه‌گذاران عمل کنند و از هرگونه تقلب یا دستکاری جلوگیری کنند.

عرضه اولیه سهام فرآیندی پیچیده و قانونی است که برای حفظ شفافیت بازار و حقوق سرمایه‌گذاران باید طبق قوانین و ضوابط خاص انجام شود. شرکت‌ها باید اطلاعات مالی خود را به‌طور شفاف منتشر کنند و از هرگونه تقلب یا دستکاری جلوگیری نمایند. سرمایه‌گذاران نیز باید با آگاهی و دقت به این نوع از سرمایه‌گذاری‌ها بپردازند و تمامی جوانب ریسک‌ها و فرصت‌های این فرآیند را در نظر بگیرند.

خرید عرضه اولیه (IPO) و خرید و فروش سهام در بازار ثانویه، هر دو به نوعی به خرید و فروش سهام مربوط می‌شوند، اما تفاوت‌های اساسی دارند که می‌تواند بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران تأثیرگذار باشد. در اینجا به توضیح تفاوت‌های اصلی بین این دو پرداخته شده است:

1. مکانیزم خرید و فروش

• خرید عرضه اولیه (IPO): در عرضه اولیه، شما سهام یک شرکت را مستقیماً از طریق عرضه عمومی خریداری می‌کنید. این عرضه معمولاً توسط خود شرکت یا از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود که به سرمایه‌گذاران جدید اجازه می‌دهند سهام را قبل از شروع معاملات در بازار ثانویه خریداری کنند. این فرآیند معمولاً از طریق ثبت‌نام در یک درخواست خرید و تعیین تعداد سهام در محدوده قیمت معین صورت می‌گیرد.
• خرید و فروش سهام در بازار ثانویه: در بازار ثانویه، سهام یک شرکت که قبلاً در عرضه اولیه یا در مراحل قبلی عرضه شده‌اند، خرید و فروش می‌شوند. در این بازار، قیمت سهام بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و هیچ‌گونه دخالت مستقیمی از طرف شرکت در تعیین قیمت‌ها وجود ندارد. این معاملات معمولاً از طریق کارگزاران بورس و صرافی‌های بورس انجام می‌شود.

2. قیمت خرید

• خرید عرضه اولیه (IPO): در عرضه اولیه، قیمت سهام معمولاً پیش از شروع معاملات عمومی تعیین می‌شود و سرمایه‌گذاران جدید بر اساس قیمت ثابت یا محدوده‌ای که توسط شرکت و تحت نظر نهادهای نظارتی تعیین می‌شود، سهام را خریداری می‌کنند. این قیمت به‌طور معمول پایین‌تر از قیمت سهام در بازار ثانویه است، زیرا شرکت می‌خواهد با جذب سرمایه‌گذاران، سهام را عرضه کند.
• خرید و فروش سهام در بازار ثانویه: در بازار ثانویه، قیمت سهام تحت تأثیر قوانین عرضه و تقاضا قرار می‌گیرد و می‌تواند در هر لحظه تغییر کند. سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام را با قیمت‌های بالاتر یا پایین‌تر از قیمت خرید اولیه معامله کنند. قیمت‌ها در این بازار به‌طور پیوسته از طریق مکانیزم‌های بازار به روز می‌شوند و می‌توانند نوسانات زیادی داشته باشند.

3. خطر و ریسک

• خرید عرضه اولیه (IPO): خرید سهام در عرضه اولیه می‌تواند ریسک بالاتری به همراه داشته باشد، زیرا سرمایه‌گذاران در زمان اولیه عرضه به اطلاعات محدودی دسترسی دارند. علاوه بر این، پس از عرضه اولیه، ممکن است نوسانات قیمتی شدیدی در کوتاه‌مدت رخ دهد که می‌تواند باعث ضرر سرمایه‌گذاران شود. عرضه‌های اولیه معمولاً به‌دلیل کمبود سابقه عملکرد و عدم شناخت کامل بازار از شرکت، ریسک بیشتری دارند.
• خرید و فروش سهام در بازار ثانویه: در بازار ثانویه، شما می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد شرکت‌ها و عملکرد آنها داشته باشید، زیرا شرکت‌ها معمولاً به‌طور دوره‌ای گزارش‌های مالی و عملکرد خود را منتشر می‌کنند. این اطلاعات می‌تواند به شما در اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌تر کمک کند. به همین دلیل، خرید و فروش سهام در بازار ثانویه می‌تواند به‌طور نسبی ریسک کمتری داشته باشد، البته همچنان با نوسانات قیمت و ریسک‌هایی همراه است.

4. محدودیت‌های زمانی

• خرید عرضه اولیه (IPO): خرید سهام در عرضه اولیه تنها در یک بازه زمانی خاص امکان‌پذیر است که معمولاً قبل از شروع معاملات عمومی در بازار بورس است. در این بازه زمانی، تنها افرادی که در این فرآیند ثبت‌نام کرده‌اند می‌توانند سهام را خریداری کنند. پس از این بازه زمانی، دیگر نمی‌توان این سهام را با قیمت اولیه خریداری کرد.
• خرید و فروش سهام در بازار ثانویه: خرید و فروش سهام در بازار ثانویه به‌طور مداوم و در تمامی روزهای کاری بازار بورس امکان‌پذیر است. این امر به شما اجازه می‌دهد که در هر زمان که بخواهید سهام را خریداری یا به فروش برسانید و نیازی به پیروی از محدودیت‌های زمانی خاصی مانند عرضه اولیه ندارید.

5. نحوه تخصیص سهام

• خرید عرضه اولیه (IPO): سهامی که در عرضه اولیه به فروش می‌رسد، معمولاً به‌صورت محدود به تعداد خاصی از سرمایه‌گذاران تخصیص داده می‌شود. در بسیاری از موارد، تعداد درخواست‌ها برای خرید سهام عرضه اولیه بیشتر از تعداد سهام موجود است و در این صورت، تخصیص سهام به‌طور تصادفی یا بر اساس اولویت‌های خاصی انجام می‌شود. این می‌تواند به این معنا باشد که همه درخواست‌کنندگان سهام را دریافت نکنند.
• خرید و فروش سهام در بازار ثانویه: در بازار ثانویه، نیازی به تخصیص سهام نیست. سهام آزادانه بین خریداران و فروشندگان در بازار معامله می‌شود. هر فردی می‌تواند سهام را در هر زمانی که بازار باز است، خریداری یا به فروش برساند.

6. هدف سرمایه‌گذاری

• خرید عرضه اولیه (IPO): سرمایه‌گذاران در عرضه اولیه معمولاً به‌دنبال کسب سود از رشد بلندمدت شرکت هستند. آنها ممکن است به پتانسیل آینده شرکت توجه داشته باشند و به آن به‌عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری درازمدت نگاه کنند.
• خرید و فروش سهام در بازار ثانویه: در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران ممکن است اهداف کوتاه‌مدت یا بلندمدت داشته باشند. برخی از آنها ممکن است با هدف نوسان‌گیری و کسب سود از تغییرات کوتاه‌مدت قیمت‌ها خرید و فروش کنند، در حالی که برخی دیگر به‌دنبال سرمایه‌گذاری بلندمدت و دریافت سود از رشد ارزش سهام هستند.

در نهایت، خرید عرضه اولیه به سرمایه‌گذاری در سهامی اطلاق می‌شود که برای اولین بار به عموم عرضه می‌شود و معمولاً با قیمت ثابت و در یک بازه زمانی محدود انجام می‌شود، در حالی که خرید و فروش سهام در بازار ثانویه به معاملات سهامی اشاره دارد که قبلاً در بازار عرضه شده‌اند و قیمت آنها تحت تأثیر قوانین عرضه و تقاضا تغییر می‌کند. تفاوت‌های اساسی این دو فرآیند به‌ویژه در زمینه قیمت، ریسک، و محدودیت‌های زمانی قابل توجه است.