رفتارهای علمی نادرست در حال افزایش هستند. اما دقیقاً چیستند؟
پزشک بیهوشی آلمانی، یوهیم بولدت، یک ادعای ناخوشایند دارد. طبق اطلاعات موجود در Retraction Watch، یک پایگاه داده عمومی از پس‌گرفتن مقالات علمی، او پراستنادترین دانشمند در تاریخ است. تا به امروز، ۲۲۰ مقاله از حدود ۴۰۰ مقاله منتشر شده‌اش از سوی مجلات علمی پس‌گرفته شده است.
بولدت ممکن است یک پیشرو در دنیای خود باشد، اما رقابت زیادی دارد. در سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۰,۰۰۰ مقاله علمی در سطح جهانی پس‌گرفته شدند که بیشتر از هر سال دیگری بود. طبق تحقیقات اخیر نشریه Nature، تعداد زیادی از مقالات پس‌گرفته شده در دهه گذشته متعلق به نویسندگانی است که با بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی مختلف در آسیا همکاری دارند.مجلات علمی مقالات را زمانی پس می‌گیرند که نگران باشند داده‌های منتشر شده جعلی، دستکاری شده یا “غیرقابل تولید مجدد” (یعنی اگر دوباره تحلیل شوند، همان نتایج را نمی‌دهند) باشند. برخی از اشتباهات ناشی از خطاهای صادقانه هستند. با این حال، اکثریت پس‌گرفتن‌ها به رفتار نادرست علمی مربوط می‌شوند.اما دقیقا رفتار نادرست علمی چیست؟ و چه کاری می‌توان در مورد آن انجام داد؟
از جعل داده‌ها تا سرقت علمی
شورای تحقیقات بهداشت و پزشکی استرالیا که اصلی‌ترین نهاد دولتی برای تأمین بودجه پزشکی است، رفتار نادرست علمی را به‌عنوان نقض‌های قوانین اخلاقی برای انجام تحقیقات مسئولانه تعریف می‌کند.در استرالیا، به طور کلی هشت نوع نقض شناخته شده وجود دارد. نادرست‌ترین نوع، نقض در تحقیقات است.این نقض‌ها می‌توانند شامل عدم اخذ تاییدیه‌های اخلاقی، سرقت علمی، جعل داده‌ها، دستکاری و تحریف اطلاعات باشند.
این همان چیزی است که بسیاری از پس‌گرفتن‌های مقالات بولدت به آن مربوط می‌شود. او داده‌های بسیاری از مطالعاتش را جعل کرده بود که در نهایت منجر به اخراجش از بیمارستان آموزشی Klinikum Ludwigshafen در آلمان در سال ۲۰۱۰ شد.در یک مورد دیگر، هی جیانکویی از چین در سال ۲۰۱۹ به سه سال زندان محکوم شد به‌خاطر خلق اولین نوزادان ویرایش شده ژنتیکی جهان با استفاده از فناوری ویرایش ژن CRISPR. جرم او جعل اسناد برای جذب زوج‌ها به تحقیقش بود.
فرهنگ “منتشر کن یا نابود شو” در دنیای آکادمیک باعث رفتارهای نادرست علمی می‌شود. این فشار باعث می‌شود که محققان به هدف رسیدن به مقالات بیشتر، کیفیت تحقیق را فدای کمیت کنند.
اشتباهات صادقانه
اما همه رفتارهای نادرست علمی عمدی نیستند. برخی از آن‌ها نتیجه اشتباهات صادقانه‌اند. به عنوان مثال، سرجیو گونزالز، یک دانشمند جوان در موسسه علوم اعصاب مونپلیه در فرانسه، به اشتباه چندین تصویر نادرست را به یک مقاله علمی و مواد تکمیلی آن بارگذاری کرد. این اشتباه تاثیری در نتایج مقاله نداشت، زیرا نتایج بر اساس تصاویر صحیح بودند.
نیاز به یک نهاد نظارتی ملی
در بسیاری از کشورها، یک نهاد ملی مستقل نظارت بر یکپارچگی تحقیقات علمی را انجام می‌دهد. در بریتانیا این نهاد “کمیته یکپارچگی تحقیقات” نام دارد و مسئول بهبود یکپارچگی تحقیقات و رسیدگی به موارد نقض است. مشابه آن در ایالات متحده، دفتر یکپارچگی تحقیقات مسئول رسیدگی به اتهامات مربوط به رفتار نادرست علمی است.در استرالیا، نهاد مستقلی برای بررسی رفتار نادرست علمی وجود ندارد و کشور بیشتر به مدل خودتنظیمی تکیه دارد.
پیامدهای عدم نظارت مناسب در حال حاضر قابل مشاهده هستند.
یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌های یکپارچگی تحقیقاتی در تاریخ استرالیا مربوط به علی نازاری از دانشگاه سوینبرن بود. در سال ۲۰۲۲، یک گزارشگر ناشناس ادعا کرد که نازاری بخشی از یک کارتل تقلب تحقیقاتی بین‌المللی بوده است که شامل تیم‌های مختلفی می‌شد.اگر استرالیا یک نهاد مستقل برای نظارت بر یکپارچگی تحقیقات علمی داشت، مسیر شفاف‌تری برای گزارش نقض‌ها در مراحل اولیه وجود داشت.
دعوت برای تأسیس یک نهاد مستقل نظارت بر یکپارچگی تحقیقات علمی، مدت‌ها است که لازم بوده است.تنها از طریق نظارت بی‌طرفانه می‌توانیم ارزش‌های علم و تحقیق را حفظ کنیم، اعتماد عمومی را محافظت کنیم و فرهنگ پاسخگویی‌ای ایجاد کنیم که یکپارچگی تحقیقات را برای همه استرالیایی‌ها تقویت کند.
نظرات کاربران